Nhiều học sinh, kể cả những em có học lực tốt cũng áp lực trước kỳ thi vào lớp 10 (Ảnh: Hải Long).

Mỗi tối, khi bố mẹ đi ngủ lúc 11h, cháu vẫn ngồi bên bàn học, sáng 4h đã dậy học bài. Nhiều tháng nay, cháu chạy theo lịch học ngày 14-15 tiếng để chuẩn bị cho kỳ thi sắp tới. 

Mới đây, trong bữa ăn, đặt chén cơm ăn dở xuống bàn, cô con gái của anh Bảo thẫn thờ rồi bất ngờ hỏi bố mẹ: "Nếu con rớt lớp 10 thì sao?".

Anh Bảo bật cười trước lo lắng của con, thản nhiên đáp: "Rớt là rớt thế nào, học sinh giỏi mà rớt lớp 10". Cháu nhìn bố không nói gì, bỏ ngang bữa ăn rồi vào phòng đóng cửa lại.

Cô con gái của anh chị 9 năm liền là học sinh giỏi, luôn nằm trong top đầu của lớp, anh Bảo nào tưởng tượng ra việc con rớt lớp 10. Với anh, con đậu lớp 10 đã là việc hiển nhiên.

Kể cả vợ anh, hiểu rõ về mức cạnh tranh của kỳ thi này cũng không nghĩ đến tình huống đó. 

Cũng như vợ chồng anh Bảo, ít phụ huynh có thể hình dung đến việc con mình có học lực giỏi lại rớt lớp 10. Nhưng thực tế từ kỳ thi này nhiều năm qua ghi nhận không ít trường hợp học sinh học giỏi nhận cú sốc rớt lớp 10 công lập.

Có nhiều ông bố bà mẹ, ngày cuối năm học vừa đăng lên mạng xã hội khoe con kết thúc THCS với 9 năm liền là học sinh giỏi thì chỉ vào tuần sau, đã rơi vào tuyệt vọng khi... con rớt lớp 10. 

Học sinh giỏi rớt lớp 10: Không lạ!

Năm 2024, tại TPHCM có khoảng 102.000 học sinh lớp 9 tham dự kỳ thi vào lớp 10 công lập, trong khi chỉ tiêu chỉ có hơn 71.000 thí sinh, giảm khoảng 6.000 thí sinh so với năm 2023. Như vậy, sẽ có hơn 30.000 học sinh rớt khỏi kỳ thi này và không có cơ hội theo học lớp 10 công lập.

Sự khốc liệt ở kỳ thi vào lớp 10 không chỉ thể hiện mức độ cạnh tranh qua các con số mà còn ở tính chất đặc biệt của kỳ thi.

Thầy Nguyễn Văn Tuấn, giáo viên luyện thi ở TPHCM chia sẻ, bên cạnh năng lực học tập của học sinh, sự tỉnh táo khi lựa chọn nguyện vọng thì kỳ thi vào lớp 10 còn cả yếu tố may rủi.

Nhiều học sinh có năng lực tốt vẫn có thể rớt khi chọn nguyện vọng không phù hợp hoặc đã chọn rất kỹ nhưng trường các em đăng ký có biến động bất ngờ, điểm chuẩn tăng vọt.

Thầy Tuấn cho biết, ông từng chứng kiến không ít trường hợp học sinh của mình có học lực giỏi nhưng rớt lớp 10. Có em vì chọn nguyện vọng quá cao so với năng lực, có em chọn trường theo mong muốn của bố mẹ.

Và cũng không ít trường hợp các em chọn nguyện vọng thấp hơn so với năng lực để an toàn nhưng vẫn rớt khi điểm chuẩn tăng đột biến.

Theo thầy Tuấn, học sinh giỏi cũng có thể rớt lớp 10 phản ánh sự căng thẳng, áp lực của kỳ thi mà các em tuổi 15 phải đối mặt.

Nhiều em học hành, rèn luyện 9 năm liền để đạt kết quả tốt nhưng con đường học lớp 10 công lập lúc này lại được quyết định chỉ vài chục phút trong phòng thi, quyết định bởi một bài thi. Có em học giỏi nhưng hôm thi có thể tâm trạng chưa tốt hay quá lo lắng dẫn đến kết quả kém. 

Ngoài học lực, kỳ thi vào lớp 10 còn cả yếu tố may rủi (Ảnh: Hải Long).

"Rớt thì học tư thục, rớt thì học nghề nghe thật đơn giản nhưng với nhiều gia đình, với không ít học trò không nhẹ nhàng được như vậy.

Nhiều gia đình không có điều kiện kinh tế để con theo học tư thục. Và theo tôi, rất nhiều đứa trẻ tuổi 15 từ bé chỉ biết học, chúng không hề được chuẩn bị về phát triển năng lực, về lộ trình cho việc học đi học nghề. Nhiều học sinh giờ hỏi thích nghề gì, chúng không biết thì học nghề thế nào?", thầy Tuấn tâm tư.

Một chuyên gia giáo dục trong lĩnh vực hướng nghiệp tại TPHCM cũng chia sẻ, việc học sinh giỏi rớt lớp 10 không phải là chuyện lạ.

Thực trạng đã được nhắc đến nhiều năm qua là tỷ lệ học sinh giỏi ở lớp 9 và các lớp trước đó tại nhiều nơi cao nhưng kết quả tuyển sinh lớp 10 lại có thể thấp bất ngờ.

Theo vị chuyên gia, điều này có thể xuất phát từ bệnh thành tích, tỷ lệ học sinh giỏi giờ đây rất cao. Hoặc việc đánh giá ở trường học và kỳ thi vào lớp 10 còn có sự chênh lệch, chưa tương thích.

Đó cũng là lý do khi tư vấn tuyển sinh vào lớp 10, nhiều quản lý, giáo viên thường lưu ý học sinh dùng công thức lấy điểm tổng kết ở trường từ 2-4 điểm để ra kết quả thi lớp 10 nhằm tăng khả năng thi đậu. 

Bên cạnh việc thực hiện các phương án để đậu lớp 10, phụ huynh cũng cần sẵn sàng cho tình huống "con rớt lớp 10" hay "con học giỏi vẫn có nguy cơ rớt lớp 10" từ sớm để chuẩn bị về tâm lý, về hướng đi cho con.