Chạy 'tháng cô hồn'

Một cửa hàng bán đồ cúng lễ ở chợ Nghĩa Tân (Cầu Giấy, Hà Nội) hôm 1/8. Cửa hàng bán đồ lễ quanh năm nhưng đông vào các dịp rằm, mùng 1, đặc biệt vào tháng 7. Ảnh: Phan Dương

Theo nhà văn hóa, phó giáo sư Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, có nhiều lý do dẫn đến tâm lý chạy tháng 7 âm (tháng cô hồn) của người Việt nhưng lớn nhất là do lễ cúng Xá tội vong nhân vào ngày rằm. Theo dân gian, rằm tháng 7 âm lịch là lúc "cửa ngục mở ra và các linh hồn lang thang được thả về dương gian", quấy phá khiến con người làm việc gì cũng bị trắc trở, thậm chí bị hỏng, thất bại, tai họa.

"Việc 'chạy tháng 7' đã trở thành một thói quen và truyền từ đời này sang đời khác. Không phải ai cũng tin vào quan niệm này, nhiều người vẫn tuân thủ để tạo sự yên tâm", ông Sơn nói.

Phó giáo sư Bùi Xuân Đính, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, cho biết tâm lý "chạy tháng cô hồn" không chỉ có ở người Việt mà còn ở một số quốc gia Đông Bắc Á và Đông Nam Á.

Trước đây, vào tháng 7 người Việt kiêng tập trung vào các việc lớn như tổ chức cưới xin, làm nhà, mua bán bất động sản, ký kết các hợp đồng làm ăn, đi chơi xa. Các kiêng kỵ này cũng có lý do khoa học là tháng 7 mưa nhiều nhất trong năm, nên làm việc gì cũng khó thuận lợi.

"Ngày nay, việc kiêng kỵ tháng 7 càng phổ biến, thậm chí xuất hiện cả những loại kiêng mới rất lạ lùng, với sự can thiệp của kỹ thuật hiện đại, điển hình là kiêng sinh con vào tháng 7", ông Đính nói.

Đứng từ góc độ khoa học, ông Hoàng Triệu Hải, giám đốc Trung tâm nghiên cứu địa lý kiến trúc phương Đông (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết tháng 7 là thời điểm quỹ đạo trái đất ở cách mặt trời xa nhất, vì thế khí mặt trời (dương khí) yếu hơn rất nhiều. Có thể vì tháng vượng âm nên người xưa chọn để làm lễ là Xá tội vong nhân.

Nếu như xa xưa, người Việt thường cúng tế, kiêng kỵ vào hai dịp rằm tháng 7 và Tết Nguyên đán thì từ những năm 1990 khi kinh tế mở cửa, trong giới làm ăn bắt đầu hình thành nhiều kiêng kỵ hơn. Đến nay thế hệ 8x, 9x được truyền thừa những mê tín này và hình thành nỗi sợ "tháng cô hồn".

"Người Việt thường mang tâm lý 'có kiêng có lành' mà không chịu tìm hiểu khoa học về sự vận động trái đất với các quy luật tự nhiên, với hệ mặt trời và vũ trụ. Một khi hiểu được tính khoa học thì tháng 7 không có gì đáng sợ", ông Hải nói.

Theo ông, trong khoa học chỉ kiêng duy nhất đào móng (động thổ) và cất mái vào tháng 7, bởi lẽ theo nguyên tắc phong thủy hay bất cứ bộ môn nào khác cũng chuộng cân bằng âm dương. Khi động thổ xây nhà, tương tác âm khí và con người lớn hơn dương khí, dẫn tới nhiều tác động xấu tới người động thổ, chứ không có ma vong gì ở đây.

Hơn nữa, theo quy ước của lịch can chi và pháp cổ, tháng 7 âm lịch thậm chí còn có nhiều ngày đẹp hơn tháng 6. Dồn việc vào tháng 6 để chạy tháng 7 là bỏ qua rất nhiều cơ hội tốt, thậm chí trái với quy luật. Như việc một đứa trẻ sinh ra đời vào ngày đó giờ đó là khai hoa nở nhụy, khi can thiệp vào sẽ thay đổi số mệnh đứa trẻ, không còn tốt nữa.

"Quan điểm của tôi nếu tháng 7 họ giảm giá tốt, mà thấy được lợi thì cứ mua. Sinh con đẻ cái, chuyển nhà, nhập trạch, kể cả khai trương, mà không động tới đất đai thì cũng không sao cả, cứ làm", ông Hải nói.

Đồng tình, phó giáo sư Bùi Xuân Đính cho biết việc kiêng kỵ chỉ là quan niệm, có thể đúng với người này mà không đúng với người kia; đúng với việc này mà không đúng với việc kia, chưa có một thống kê, tổng kết chính xác trên diện rộng.

"Việc kiêng kỵ thiếu căn cứ làm cho nhiều người mất đi các cơ hội làm ăn, giải quyết các công việc theo ý định, thậm chí gây xích mích gia đình. Vậy nên, mọi việc cứ theo dự định mà làm, không cần phải chạy, phải tránh", ông Đính nói.

Phạm Nga - Phan Dương